Bùi Mộng Điệp (1924–2011) là một trong những người vợ không chính thức của vua Bảo Đại, hoàng đế cuối cùng của triều đại nhà Nguyễn trong lịch sử Việt Nam. Dù Bảo Đại đã thoái vị, bà vẫn được gọi với danh hiệu "thứ phi phương Bắc".

Tiểu sử

Theo những tư liệu còn lưu lại, thứ phi Bùi Mộng Điệp sinh năm 1924, quê ở tỉnh Bắc Ninh, xuất thân trong một gia đình bình thường có cha làm trong ngành đường sắt, từ nhỏ sống chủ yếu cùng bà nội, rồi được một người bác ruột ở Hà Nội đón lên nuôi dưỡng và cho ăn học.

Hôn nhân lần đầu

Là người dành nhiều tâm huyết cho việc nghiên cứu triều đại nhà Nguyễn, nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân cho hay sau khi quyết định "di cư" lên Hà Nội sinh sống năm 17 tuổi, bà Mộng Điệp từng phải lòng bác sĩ Phạm Văn Phán tốt nghiệp Y Sĩ Đông Dương (nay là Đại học Y Hà Nội) khoá 1935. Kết cục của mối tình này là một cậu con trai tức Jean Bùi, sau đó hai người chia tay do vấn đề tôn giáo.

Ông Xuân giải thích rõ: "Bà Mộng Điệp theo đạo Phật, còn vị bác sĩ kia theo đạo Thiên chúa giáo, không được có hai vợ nên hai người đã chia tay, sau đó Mộng Điệp ở vậy nuôi con khôn lớn". Bà đặt tên cho con trai là Bùi Hữu Hưng, lấy họ của mẹ; tức Jean Bùi, sinh năm 1944, được vua Bảo Đại đỡ đầu và gần gũi, quý mến từ nhỏ.

Cuối năm 1953, Jean Bùi theo mẹ sang Pháp, đỗ tiến sĩ Luật năm 1969, được Bảo Đại gửi gắm vào trường ENA (trường Quốc gia hành chính chuyên đào tạo công chức cao cấp về nội trị và ngoại giao Pháp). Sau này, anh làm việc cho Ngân hàng của Pháp hỗ trợ cho Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam. Năm 1996, bác sĩ Phạm Văn Phán trước khi qua đời tại Paris đã xin được gặp người con mà ông đã không cưu mang nhưng anh từ chối. Jean Bùi qua đời năm 2009.

Gặp gỡ Cựu hoàng

Sau khi Cách mạng tháng Tám 1945 thành công, Bảo Đại được mời ra Hà Nội làm cố vấn cho Chính phủ. Lần đầu gặp Mộng Điệp ở sân tennis vào tháng 9 năm 1945, hai người đã phải lòng nhau. Các đối thủ trẻ của ông trên sân đã kể cho ông về cô bạn gái tuyệt thế giai nhân của họ, thế là ông đi gặp ngay buổi tối hôm đó tại nhà của Mộng Điệp và về chung sống tại căn hộ số 51 đường Trần Hưng Đạo. Trong thời gian này, Bảo Đại cũng qua lại với hoa khôi Lý Lệ Hà diễn ra song song. Ông xem bà là "thứ phi" phương Bắc..

Sau khi người Pháp tìm thấy ấn kiếm của nhà Nguyễn, họ đã trao trả nó cho bà Mộng Điệp trong một buổi lễ tại Đà Lạt. Năm 1953, do hoàn cảnh chiến tranh ác liệt ở Việt Nam mà bà Mộng Điệp được Bảo Đại giao mang cặp ấn kiếm và một số vật báu của triều Nguyễn sang Pháp để giao cho Nam Phương Hoàng hậu. Sau đó vì hoàn cảnh mà bà ở luôn lại Pháp..

Những năm tháng cuối đời, bà Mộng Điệp sống trong cô quạnh. Sau cái chết của hai người con trai, thứ phi Mộng Điệp trở nên sống khép kín hơn và thu mình trong không gian nhỏ của ngôi nhà ở Paris. Trong phòng khách của bà ở quận 12, Paris lúc nào cũng được trang trí một bức tranh lớn do họa sĩ người Pháp vẽ vua Bảo Đại khi ông mới lên làm vua cùng nhiều đồ cổ của nhà Nguyễn. Trên bàn thờ tổ tiên, ở vị trí trung tâm, bà Mộng Điệp dành thờ bà Từ Cung, cựu hoàng Bảo Đại và hai người con trai của mình. Nhưng quan trọng nhất là tờ giấy quy y Phật giáo của vua Bảo Đại (quy y tại chùa Bảo Quốc Huế). Bà cũng có quan hệ tốt với Hoàng nam Bảo Ân, bà có tính tình rất tốt nên xem ông như con ruột của mình và hai người như mẹ con.

Cuối năm 2008, bà Mộng Điệp nhân chuyến thăm lại Hà Nội, nói với báo chí là muốn về Hà Nội định cư.

Từ trần và an táng

Bùi Mộng Điệp đã trải qua một ca phẫu thuật do chấn thương ở cổ vào ngày 26 tháng 6 năm 2011. Tuy nhiên, bà đã bị bệnh tim từ trước và đã không qua khỏi ca phẫu thuật. Bà từ trần vào lúc 12 giờ trưa ngày 26 tháng 6, hưởng thọ 87 tuổi.

Lúc 10 giờ sáng ngày 1 tháng 7 năm 2011, Bùi Mộng Điệp được chôn cất tại nghĩa trang Thiais ở Paris cùng với hai con trai là Nguyễn Phúc Bảo Sơn và Nguyễn Phúc Bảo Hoàng. Cũng vào lúc 10 giờ sáng cùng ngày tại Huế, Việt Nam cũng diễn ra lễ cầu siêu cho bà.

Khi còn sống, bà đã từng mong muốn sẽ được về Việt Nam để an dưỡng cuối đời và khi chết được chôn với mẫu thân Bảo Đại là Từ Cung Hoàng thái hậu. Bà cũng muốn hiến tặng những tài liệu mà mình lưu giữ từ khi Bảo Đại thoái vị. Tuy nhiên do tuổi cao nên bà không thể về Việt Nam được.

Con cái

Bùi Hữu Hưng (tên tiếng pháp là Jean Bui, sinh 31 tháng 07, 1944, mất 31 tháng 07, 2009, con riêng của bà với ông bác sĩ Phạm Văn Phán)

Nguyễn Phúc Phương Thảo (sinh 4 tháng 6 năm 1946)

Nguyễn Phúc Bảo Hoàng (sinh 1954, mất 1955)

Nguyễn Phúc Bảo Sơn (sinh 1955, mất 1987)