✨Bưu điện Hà Nội

Bưu điện Hà Nội (hay còn gọi là Bưu điện Bờ Hồ;) là một công trình nằm đối diện với hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội, gồm ba tòa nhà bưu điện tọa lạc tại các phố Đinh Tiên Hoàng, Lê Thạch và Đinh Lễ, được xây dựng theo phong cách kiến trúc tân cổ điển và Art Deco.

Tòa nhà đầu tiên nằm trong bốn vị trí ở bốn cạnh của Vườn hoa Chí Linh và giáp với phố Lê Thạch, từng trải qua nhiều đợt cải tạo mở rộng so với thiết kế ban đầu. Tòa nhà thứ hai (tòa bưu điện trung tâm) hoàn thành vào năm 1901 trên nền một phần của chùa Báo Ân đã bị phá và do Henri Vildieu thiết kế. Đến đầu những năm 1940 hoặc cuối những năm 1930, một tòa nhà mới giáp với phố Đinh Lễ ngày nay đã được xây tiếp, tạo nên dãy công trình nằm dọc trên phố Đinh Tiên Hoàng, với mặt chính hướng ra phía hồ Gươm. Sau này, trong những năm thập niên 1970, công trình cũ của tòa bưu điện trung tâm bị phá dỡ và xây lại thành một tòa nhà cao năm tầng có cột đồng hồ lắp trên đỉnh, mà đồng hồ cùng với biển chữ của công trình đến nay đã trở thành một trong những biểu tượng văn hóa Hà Nội.

Lịch sử

Năm 1883, nhà Nguyễn kí Hoà ước Quý Mùi, chấp nhận chế độ bảo hộ của thực dân Pháp. Thời điểm này, dịch vụ bưu điện cùng những hoạt động trao đổi thư từ trở nên quan trọng với người Pháp trong việc khai thác thuộc địa. Vì vậy nhu cầu của chính quyền khi xây dựng các trung tâm bưu điện và hệ thống thông tin liên lạc ngày càng khẩn thiết. Bản quy hoạch Hà Nội do Công sứ Pháp Bonnal đưa ra cùng năm đã bố trí hồ Gươm thành khu vực trung tâm, theo đó sớm quyết định Sở Bưu điện Hà Nội sẽ được xây tại đây.

Là tòa nhà đầu tiên được xây dựng, đã có những thông tin khác nhau về lịch sử của tòa bưu điện giáp phố Lê Thạch.

Theo nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến và tài liệu lịch sử từ VNPT Hà Nội, sau khi hòa ước được kí kết, người Pháp mới chỉ lập nên Bưu cục Hà Nội vào năm 1883 hoặc 1884 cùng với các bưu cục khác tại Nam Định, Bắc Ninh, Hưng Yên, Sơn Tây và Ninh Bình. Họ cũng đồng thời xóa bỏ hai dịch trạm ở Hà Trung (nay là phố Hà Trung, quận Hoàn Kiếm) và Hà Mai (nay thuộc quận Hoàng Mai). Cuối năm 1884, Toàn quyền Pháp đã xây đường dây hữu tuyến dài gần 2.000/4.000 km Công trình Tổng đài điện thoại Hà Nội cũng được đặt tại đây, với khởi đầu là 800 số. Tòa nhà nằm bên cạnh Vườn hoa Paul Bert (nay là Vườn hoa Chí Linh) và giáp với phố Chavassieux (mặt giáp phố này sử dụng làm phòng thu cước phí

Năm 1894 hoặc 1895, kiến trúc sư người Pháp Henri Vildieu đã đưa ra dự án xây dựng tòa trụ sở mới Sở Bưu điện Hà Nội (tòa bưu điện trung tâm cũ) bên cạnh tòa nhà bưu điện đầu tiên, có mặt chính hướng ra phía hồ Gươm, do ông làm thiết kế chính. Để lấy đất xây tòa bưu điện, vào năm 1888, chính quyền thuộc địa đã quyết định phá một phần hoặc toàn bộ chùa Báo Ân thay vì xây ở phía Nam.

Song song với việc mở rộng các hạng mục công trình khác, trong khoảng thời gian trên, chính quyền đã đặt xây kho xưởng của bưu điện tại Voie 209 (nay là phố Lê Phụng Hiểu), gồm hai dãy nhà cấp bốn lợp tôn.

Năm 1902, sau khi Hà Nội trở thành Thủ đô của Liên bang Đông Dương, Bưu điện Hà Nội được chọn làm cột mốc số 0 khi người Pháp tính chiều dài từ Hà Nội đến Viêng Chăn và Phnôm Pênh. Nhưng theo một tài liệu tổng hợp bởi Trung tâm Lưu trữ Quốc gia Việt Nam xuất bản tháng 11 năm 2016, tòa nhà của Phòng Thương Mại và Nông nghiệp đã được khởi công xây dựng trên đoạn giáp giữa đại lộ Francis Garnier và phố Fourès từ 1939 đến năm 1940, theo ký kết giữa Pierre Guillaume, Chủ tịch Phòng Thương mại và Nông nghiệp và nhà thầu Robert Joseph. Khu đất để xây dựng kho xưởng mới là trên một thửa đất rộng 8.720 m², giáp bốn mặt đại lộ Félix Faure, Brière de l’Isle (nay là đường Hùng Vương), Général Lebloie (nay là phố Lê Trực) và Duvillier (nay là phố Nguyễn Thái Học). Việc xây dựng kho xưởng đã được Sở Bưu điện đề xuất trong các báo cáo năm 1921 và trở thành một trong những công trình cấp thiết cần được thi công sớm. Kinh phí xây dựng dự án được Hội đồng Tối cao phê duyệt hai lần vào các năm 1922 và 1923. Ngày 25 tháng 9 năm 1922, dự án thông qua lần đầu, nhưng do giá nguyên vật liệu tăng nên việc thi công bị hoãn lại đến tháng 6 năm 1923 thì tổ chức bỏ thầu. Công trình khởi công vào cùng năm và đến 1927 mới hoàn thành, là một kho xưởng được bao quanh bởi bốn dãy nhà hai tầng, với cổng chính hướng ra phố Trần Phú ngày nay. và là công trình chào mừng Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ IV. Chiếc cột đồng hồ xây cùng với công trình từ năm 1976 đã khánh thành vào hồi 12 giờ trưa ngày Quốc khánh Việt Nam năm 1978, phát ra bài hát "Ca ngợi Hồ Chủ tịch" sáng tác bởi nhạc sĩ Lưu Hữu Phước. Đến năm 1997, biển chữ "Bưu điện Hà Nội" được lắp đặt phía dưới chân cột đồng hồ, hướng ra phía Bờ Hồ.

Kiến trúc

trái|nhỏ|228x228px|Hình ảnh quen thuộc của biển chữ và chiếc đồng hồ được lắp đặt cùng với công trình đã trở thành một trong những biểu tượng văn hóa Hà Nội Công trình ban đầu được thiết kế và xây dựng dựa trên sự kết hợp giữa phong cách kiến trúc tân cổ điển của Pháp với sự thích ứng khí hậu miền Bắc. Bưu điện thành phố trước những năm 1930 gồm hai tòa nhà ba tầng có mặt chính nhìn ra đại lộ Francis Garnier, mặt còn lại hướng ra phố Chavassieux và đằng sau là Bắc bộ phủ. Phong cách bài trí và thiết kế các tòa nhà khi đó giống kiến trúc của những tòa công sở thịnh hành tại Pháp cuối thế kỷ 19. Bố cục bên trong tòa bưu điện trung tâm được thiết kế sao cho phù hợp với dân địa phương, theo đó khu làm việc và căn hộ của Giám đốc Sở sẽ đặt ở tầng trệt và tầng một; khu vực nhà ở của công trình bao gồm một phòng khách, một phòng ăn, phòng ngủ, một khu vệ sinh, một phòng tắm, tuy nhiên lại không có nhà bếp mà thay vào đó những món ăn được chế biến sẵn tại khu nhà phụ, là nơi sinh hoạt của các gia nhân. với các cột cao cắm xung quanh phần cửa vào tòa nhà, tạo thành một đường cong nổi bật lên bậc thang lồi. Những khối thuỷ tinh được ngăn thành từng ô bằng bê tông và các ô cửa vòng tròn, được đánh giá là mang tính đặc trưng của trào lưu nghệ thuật "Retour à l'ordre" xuất hiện từ cuối những năm 1930. Để quản lý đồng hồ, bưu điện đã phải lập riêng một tổ nhân viên giám sát hoạt động của đồng hồ, đảm bảo nó chạy đúng giờ. Đồng hồ hoạt động đồng bộ với những đồng hồ công cộng khác đặt tại chợ Hàng Da, chợ Mơ, Bách hoá Tổng hợp (nay là Tràng Tiền Plaza), chợ Đồng Xuân, chợ Long Biên và Ngã Tư Sở.|287x287px]] Bưu điện Hà Nội từng là một "địa chỉ đỏ" của Thủ đô những năm chiến tranh. Ngày 19 tháng 8 năm 1945, khi Cách mạng Tháng Tám vẫn đang diễn ra, quân Việt Minh đã chiếm được bưu điện và tổ chức lại hệ thống thông tin liên lạc phục vụ cho mục đích tuyên truyền. Trong sự kiện toàn quốc kháng chiến năm 1946, Bưu điện Hà Nội trở thành nơi phát đi tín hiệu Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Hồ Chí Minh. Đây cũng là địa điểm diễn ra nhiều trận đánh quan trọng giữa bộ đội và tự vệ Hà Nội với lính Pháp. Một phần công trình đã bị đánh sập sau trận đánh vào ngày 20 tháng 12 năm 1946 và các trang thiết bị lớn khác bị phá hủy, trong khi số còn lại thì được chính quyền cách mạng chuyển vào vùng chiến đấu. Trước đó, Hồ Chí Minh từng đến thăm bưu điện vào ngày 17 tháng 1 năm 1946 và ngày này những năm sau đó đều được tổ chức lễ kỷ niệm bởi nhân viên bưu điện. Sau chiến thắng của Pháp trong Trận Hà Nội 1946, công trình được tiếp quản lại bởi chính phủ thực dân lâm thời.

Đến năm 1954, thời điểm hiệp định Genève 1954 được ký kết, Pháp đã bàn giao công trình cho chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Cơ sở vật chất của bưu điện lúc này chỉ còn lại một tổng đài điện thoại 1500 số và gần 600 thuê bao; một số vật dụng ở tình trạng hỏng hóc và số khác bị người Pháp đem đi dù có cam kết giữ nguyên hiện trạng ban đầu. Ngày 11 tháng 10 năm 1954, phòng giao dịch của bưu điện chính thức mở cửa. Tuy nhiên, Trung tâm Dịch vụ Khách hàng (phòng giao dịch) của bưu điện thành phố vẫn được đặt tại tầng một của tòa nhà phố Đinh Tiên Hoàng ngày nay.

Tranh cãi

trái|nhỏ|223x223px|Biển chữ cũ với tên "Bưu điện Hà Nội" trước khi bị thay bằng "VNPT Hà Nội" Tòa bưu điện trung tâm mới của Bưu điện Hà Nội từng là chủ đề của những cuộc tranh cãi vì tính thẩm mỹ của nó. Cùng với trụ sở của Ủy ban nhân dân Hà Nội được xây lại trên nền tòa Đốc lý, công trình ngay từ khi xây dựng được mô tả là khiến người dân "đau lòng". Tòa nhà cũng bị so sánh khi giống với cái lô cốt "khổng lồ thô kệch đã rơi xuống hồ Gươm xinh xắn" Cho đến cuối tháng 8 năm 2018, báo điện tử Tổ quốc mới đăng bài phản ánh đầu tiên về việc thay biển này với tiêu đề "Bưu điện Hà Nội: Cột mốc số 0 trong lòng người Thủ đô đã bị "khai tử"" Sở Văn hóa Thể thao Hà Nội đã gửi kiến nghị lên Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội để cho ý kiến. Ông Ngô Văn Quý, phó chủ tịch Ủy ban nhân dân Hà Nội, quyết định ký văn bản ủng hộ việc phục dựng lại biển tòa nhà về như cũ và giao VNPT Hà Nội thực hiện đúng hướng dẫn của Sở Văn hóa Thể thao thành phố. Dù vậy, biển chữ này vẫn được giữ nguyên từ đó đến nay.

Sự cố

Vào tối ngày mùng 1 Tết 26 tháng 1 năm 2009, một phần cáp viễn thông của Bưu điện Hà Nội đã bị cháy trong phạm vi rộng khoảng vài mét do đèn trời người dân thả ở gần khu vực rơi vào. Tuy không có thiệt hại về người nhưng vụ cháy đã làm ảnh hưởng đáng kể tới các dịch vụ viễn thông như Internet và liên lạc thông tin. Cũng vào khoảng 6 giờ sáng ngày 14 tháng 5 năm 2015, tầng hai của tòa bưu điện trên phố Lê Thạch bốc cháy do chập điện từ máy tính để trên bàn làm việc và sau đó lửa lan ra thông qua các giấy tờ khác; đám cháy sớm bị dập tắt vào cùng ngày. Tổn thất được ước tính từ vụ hỏa hoạn chỉ khoảng vài triệu đồng nhưng toàn bộ căn phòng bị cháy ám khói đen và các tài liệu bị hư hỏng.

Hình ảnh