✨Chủ Nghĩa Khắc Kỷ - Phong Cách Sống Bản Lĩnh Và Bình Thản (Tái Bản)

Chủ Nghĩa Khắc Kỷ - Phong Cách Sống Bản Lĩnh Và Bình Thản

Bạn mong muốn điều gì từ cuộc sống này? Có thể câu trả lời của bạn là muốn có một người bạn đời biết quan tâm, một công việc tốt và một ngôi nhà đẹp, nhưng chúng thực ra chỉ là một số thứ bạn muốn có trong cuộc sống. Khi hỏi bạn mong muốn điều gì từ cuộc sống này, tôi đang hỏi theo nghĩa rộng nhất. Tôi không hỏi về những mục tiêu mà bạn đề ra khi thực hiện các hoạt động hằng ngày, mà tôi đang hỏi về mục tiêu lớn lao trong cuộc sống của bạn. Nói cách khác, trong số những thứ bạn có thể theo đuổi trong cuộc sống, thứ nào bạn tin là có giá trị nhất?

Nhiều người sẽ khó lòng nêu ra được mục tiêu này. Họ biết mình muốn gì trong từng phút một hoặc thậm chí từng thập kỷ một trong suốt cuộc đời mình, nhưng họ chưa bao giờ dành thời gian để suy ngẫm về mục tiêu sống lớn lao của bản thân. Chuyện này có lẽ cũng dễ hiểu. Nền văn hóa của chúng ta vốn không khuyến khích mọi người nghĩ về những điều như vậy, mà chỉ tạo ra hết xao lãng này đến xao lãng khác, để chúng ta không bao giờ phải bận tâm đến chúng. Nhưng một mục tiêu lớn lao trong đời là thành phần đầu tiên của một triết lý sống. Nếu bạn không có một mục tiêu lớn lao trong đời, tức là bạn không có một triết lý sống chặt chẽ.

Nhưng tại sao có một triết lý sống lại quan trọng? Vì nếu không có nó, bạn sẽ có nguy cơ sống lầm lạc – bất kể bạn đã làm gì, bất kể mọi niềm vui thú mà bạn đã thụ hưởng lúc sinh thời, chung quy bạn vẫn sẽ sống một cuộc đời tồi tệ. Nói cách khác, có nguy cơ là lúc bạn đang nằm hấp hối trên giường, bạn sẽ nhìn lại và nhận ra rằng mình đã uổng phí một cơ hội sống. Thay vì dành cuộc đời mình để theo đuổi điều gì đó thực sự đáng giá, bạn đã phung phí nó khi mặc cho bản thân bị xao lãng trước vô số thứ phù phiếm mà cuộc đời đưa đến.

Giờ giả sử bạn đã xác định được mục tiêu lớn lao trong đời mình. Và bạn cũng biết rõ tại sao mục tiêu này lại đáng để phấn đấu. Dù thế, bạn vẫn có nguy cơ sống lầm lạc. Bạn có thể sẽ không đạt được mục tiêu này, nhất là nếu không có một chiến lược hiệu quả. Do đó, thành phần thứ hai của một triết lý sống là một chiến lược để đạt được mục tiêu lớn lao của bạn. Chiến lược này sẽ chỉ rõ cho bạn phải làm những gì trong cuộc sống hằng ngày, từ đó tối đa hóa khả năng đạt được điều mà bạn xem là đáng giá nhất trong cuộc đời mình.

Cuốn sách này dành cho những người đang tìm kiếm một triết lý sống. Trong các trang tiếp theo, tôi sẽ tập trung vào một triết lý mà tôi thấy hữu ích và tôi nghĩ rằng nhiều độc giả cũng sẽ thấy như vậy. Đó là triết lý của trường phái Khắc kỷ cổ đại. Tuy triết lý sống này đã lâu đời nhưng ngày nay nó xứng đáng nhận được sự chú ý của bất kỳ cá nhân nào mong muốn có được một cuộc sống vừa ý nghĩa vừa trọn vẹn – những người mong muốn có được một cuộc sống tốt đẹp.

Nói cách khác, cuốn sách này đưa ra lời khuyên mọi người nên sống như thế nào. Đúng hơn, tôi sẽ là cầu nối mang đến cho bạn lời khuyên của các triết gia Khắc kỷ từ hai ngàn năm trước. Đây là điều mà các triết gia đồng nghiệp của tôi thường miễn cưỡng thực hiện, nhưng nói đi cũng phải nói lại, họ chủ yếu quan tâm đến “tính học thuật” của triết học; tức là họ chuyên nghiên cứu về lý thuyết hoặc lịch sử. Ngược lại, tôi quan tâm đến tính thực tiễn của chủ nghĩa Khắc kỷ: mục tiêu của tôi là áp dụng triết lý này vào cuộc sống của mình và khuyến khích người khác áp dụng nó vào cuộc sống của họ. Tôi cho rằng các triết gia Khắc kỷ cổ đại sẽ khuyến khích cả hai đường hướng này, nhưng họ cũng sẽ khẳng định rằng lý do chính để tìm hiểu về chủ nghĩa Khắc kỷ là nhằm áp dụng nó vào thực tiễn.

Điểm nữa cần hiểu rõ là mặc dù chủ nghĩa Khắc kỷ là một triết lý, nhưng nó cũng bao hàm cả yếu tố tâm lý. Các nhà Khắc kỷ nhận ra rằng một cuộc sống đầy rẫy cảm xúc tiêu cực – bao gồm tức giận, lo lắng, sợ hãi, đau buồn và ghen tị – không phải là một cuộc sống tốt đẹp. Do đó, họ trở thành những nhà quan sát nhạy bén về hoạt động của tâm trí con người và kết quả là trở thành một số nhà tâm lý học uyên bác nhất thời cổ đại. Họ tiếp tục phát triển các kỹ thuật để ngăn không cho các cảm xúc tiêu cực xuất hiện và để dập tắt chúng khi những nỗ lực ngăn chặn thất bại. Ngay cả những độc giả không tin tưởng phương pháp suy diễn của triết học cũng nên quan tâm đến các kỹ thuật này. Suy cho cùng, ai lại không muốn giảm bớt số lượng cảm xúc tiêu cực trong cuộc sống hằng ngày cơ chứ?

Mặc dù tôi đã nghiên cứu triết học trong suốt cả quãng đời trưởng thành, nhưng thực ra mãi cho đến thời gian gần đây, vốn kiến thức của tôi về chủ nghĩa Khắc kỷ vẫn còn nghèo nàn vô cùng. Các giảng viên đại học và cao học chưa từng yêu cầu tôi tìm đọc các triết gia Khắc kỷ, và mặc dù cũng ham đọc sách, nhưng tôi lại không có nhu cầu tìm đọc họ. Nhìn chung, tôi không có nhu cầu chiêm nghiệm về một triết lý sống nào cả. Thay vào đó, như hầu hết mọi người, tôi cảm thấy thoải mái với thứ triết lý sống mặc định: theo đuổi tiền tài, địa vị xã hội và lạc thú. Có thể xem triết lý sống của tôi là một dạng chủ nghĩa khoái lạc khai ngộ.

Thế nhưng, ở độ tuổi ngoài 40, dòng đời bắt đầu đưa đẩy tôi tiếp xúc với chủ nghĩa Khắc kỷ. Đầu tiên phải kể đến cuốn tiểu thuyết A Man in Full của Tom Wolfe xuất bản năm 1998. Trong truyện, một nhân vật tình cờ phát hiện ra triết gia Khắc kỷ Epictetus và sau đó luôn nhiệt tình trích dẫn triết lý sống của ông. Tôi thấy điều này vừa hấp dẫn lại vừa khó hiểu.

Hai năm sau, tôi bắt đầu tiến hành nghiên cứu để viết một cuốn sách về chủ đề ham muốn. Trong quá trình này, tôi xem xét những lời khuyên đã được đưa ra suốt hàng thiên niên kỷ qua về việc làm chủ ham muốn. Tôi bắt đầu tìm hiểu quan điểm của các tôn giáo về ham muốn, bao gồm Cơ Đốc giáo, Ấn Độ giáo, Đạo giáo, Sufi giáo và Phật giáo (nhất là Thiền tông). Tôi tiếp tục xem xét lời khuyên về cách làm chủ ham muốn của các triết gia phương Tây nhưng nhận thấy chỉ có một số ít người đề cập đến vấn đề này, nổi bật là các triết gia Hy Lạp cổ đại thuộc trường phái Epicurean, trường phái Hoài nghi và trường phái Khắc kỷ.

Thực ra, tôi có một động cơ sâu xa khi nghiên cứu về chủ đề ham muốn. Từ lâu tôi đã mến mộ Thiền tông và nghĩ rằng nếu chiêm nghiệm kỹ hơn về nó trong quá trình nghiên cứu, tôi có thể trở thành một Thiền sư thực thụ. Thế nhưng, tôi bất ngờ phát hiện ra một số điểm tương đồng giữa chủ nghĩa Khắc kỷ và Thiền tông. Chẳng hạn, cả hai đều nhấn mạnh tầm quan trọng của việc suy ngẫm về bản chất tạm thời của thế giới xung quanh chúng ta và tầm quan trọng của việc làm chủ ham muốn, trong giới hạn khả năng cho phép. Họ cũng khuyên chúng ta theo đuổi sự bình thản và đưa ra chỉ dẫn để đạt đến và duy trì được trạng thái này. Ngoài ra, tôi cũng nhận thấy chủ nghĩa Khắc kỷ phù hợp với bản tính ưa phân tích mọi sự của tôi hơn là Phật giáo. Kết quả là tôi nghĩ đến chuyện trở thành một người thực hành chủ nghĩa Khắc kỷ, thay vì là một người tu tập Thiền tông.

Trước khi bắt đầu nghiên cứu về ham muốn, đối với tôi, chủ nghĩa Khắc kỷ là một triết lý sống không thiết thực, nhưng khi đọc tác phẩm của các triết gia Khắc kỷ, hóa ra hầu hết mọi điều tôi từng biết về họ đều sai bét. Đầu tiên, tôi biết rằng từ điển định nghĩa một người Khắc kỷ là “người dường như lãnh đạm hoặc không bị ảnh hưởng bởi niềm vui, nỗi buồn, khoái lạc hay đau đớn”. Vì vậy, tôi tưởng họ là những người hay kìm nén cảm xúc. Thế nhưng, tôi khám phá ra rằng mục tiêu của chủ nghĩa Khắc kỷ không phải là loại trừ cảm xúc khỏi cuộc sống mà là loại trừ những cảm xúc tiêu cực.

Khi đọc các tác phẩm của chủ nghĩa Khắc kỷ, tôi bắt gặp những cá nhân vui vẻ và lạc quan về cuộc sống (mặc dù họ luôn dành thời gian để suy nghĩ đến tất cả những viễn cảnh tồi tệ có thể xảy ra với họ), những cá nhân có khả năng tận hưởng trọn vẹn những thú vui của cuộc sống (đồng thời cũng thận trọng để không trở thành nô lệ cho những thú vui đó). Ngạc nhiên làm sao, tôi cũng bắt gặp những cá nhân coi trọng niềm vui; quả thực, theo Seneca, điều mà các nhà Khắc kỷ cố gắng khám phá là “cách tâm trí có thể luôn luôn theo đuổi một lộ trình kiên định và thuận lợi, có khuynh hướng tích cực đối với chính nó, và nhìn nhận được các trạng thái của nó bằng niềm vui”. Ông cũng khẳng định rằng người thực hành các nguyên tắc Khắc kỷ “cần phải luôn, dù anh ta có muốn hay không, cảm thấy hân hoan và có một niềm vui sâu sắc phát xuất từ bên trong, bởi lẽ anh ta thích thú với những nguồn vui của riêng mình, và không hề khao khát niềm vui nào lớn hơn những niềm vui nội tại này”. Tương tự, triết gia Khắc kỷ Musonius Rufus nói rằng nếu sống theo những nguyên tắc Khắc kỷ thì chúng ta tất có được “tâm tính vui vẻ và niềm vui bền vững”.

Thay vì sống thụ động, nhẫn nhục cam chịu sự bất công và bạo hành của thế giới, các nhà Khắc kỷ đã nỗ lực trọn đời để biến thế giới thành một nơi tốt đẹp hơn. Chẳng hạn như Cato Trẻ, triết lý sống Khắc kỷ của Cato không hề ngăn cản ông dũng cảm đấu tranh để khôi phục nền Cộng hòa La Mã. (Tuy không đóng góp tác phẩm nào cho chủ nghĩa Khắc kỷ, nhưng Cato là một nhà Khắc kỷ; kỳ thực, Seneca xem ông là một nhà Khắc kỷ hoàn hảo.) Cũng vậy, Seneca dường như luôn tràn đầy nhiệt huyết: không chỉ là một triết gia, ông còn là một nhà soạn kịch thành công, cố vấn chính trị cho hoàng đế, và có thể xem là một chủ ngân hàng đầu tư vào thời đó. Và Marcus Aurelius, ông không chỉ là một triết gia mà còn là một hoàng đế La Mã – kỳ thực, ông được xem là một trong những hoàng đế La Mã vĩ đại nhất. Khi đọc về các nhà Khắc kỷ, tôi cảm thấy vô cùng thán phục họ. Họ dũng cảm, chừng mực, lý trí và kỷ luật – những phẩm chất mà tôi muốn có. Họ cũng cho rằng điều quan trọng đối với chúng ta là làm trọn bổn phận của mình và giúp đỡ đồng loại – những giá trị mà tôi sẽ chia sẻ.

Trong quá trình nghiên cứu về chủ đề ham muốn, tôi khám phá ra rằng những nhà tư tưởng đều nhất trí một điều, đó là nếu không vượt qua được thói tham lam vô độ, không biết thỏa mãn của mình, chúng ta sẽ khó lòng có được một cuộc sống tốt đẹp và ý nghĩa. Họ cũng nhất trí rằng cách thức hữu hiệu giúp chúng ta chế ngự xu hướng lúc nào cũng muốn có nhiều hơn này là thuyết phục bản thân muốn những thứ mình đã có sẵn. Đây dường như là một tri kiến quan trọng, nhưng nó đặt ra một câu hỏi rằng chính xác thì chúng ta cần phải làm gì để đạt được điều đó. Tôi vui mừng khi phát hiện ra rằng các nhà Khắc kỷ đã có lời giải cho câu hỏi này. Họ đã phát triển một kỹ thuật khá đơn giản, nếu được thực hành, có thể giúp chúng ta hân hoan với con người hiện tại của mình, dù chỉ trong một khoảng thời gian, sống cuộc đời mà chúng ta đang sống, bất kể cuộc đời đó có ra sao đi nữa.

Càng nghiên cứu về chủ nghĩa Khắc kỷ, tôi càng bị cuốn vào triết lý của họ. Nhưng khi nổi hứng chia sẻ với người khác về chủ nghĩa Khắc kỷ, tôi sớm nhận ra rằng không chỉ có mỗi tôi hiểu sai về triết lý này. Bạn bè, người thân và ngay cả đồng nghiệp của tôi ở trường đại học dường như đều cho rằng các nhà Khắc kỷ là những người đặt mục tiêu kìm nén mọi cảm xúc và do đó sống một cuộc đời lãnh đạm và tẻ nhạt. Tôi chợt nhận ra rằng các nhà Khắc kỷ là nạn nhân của những định kiến sai lầm.

Chỉ riêng vấn đề này cũng đã đủ thôi thúc tôi viết một cuốn sách về các nhà Khắc kỷ – một cuốn sách sẽ đính chính lại sự thật – nhưng trong quá trình viết, tôi dần có một động lực thứ hai thậm chí còn mạnh mẽ hơn. Sau khi nghiên cứu chủ nghĩa Khắc kỷ, tôi bắt đầu thử sống theo triết lý này một cách có chừng mực. Đến nay, thử nghiệm đã thành công đến mức tôi nóng lòng muốn loan báo cho cả thế giới những gì mà tôi khám phá được, vì tôi tin rằng mọi người đều có thể thu được lợi ích từ việc nghiên cứu các nhà Khắc kỷ và áp dụng triết lý sống của họ.

Vào thời Hy Lạp và La Mã cổ đại, nếu ai đó muốn trở thành người Khắc kỷ, họ có thể gia nhập một trường học của phái Khắc kỷ. Nhưng điều này hiện không còn khả thi, nếu muốn trở thành người Khắc kỷ, bạn chỉ có thể tham khảo tác phẩm của các nhà Khắc kỷ thời cổ đại, nhưng bạn sẽ phát hiện ra rằng nhiều tác phẩm trong số đó đã bị thất lạc, nhất là tác phẩm của các nhà Khắc kỷ Hy Lạp. Hơn nữa, nếu đọc các tác phẩm còn sót lại, bạn sẽ thấy mặc dù chúng trình bày và phân tích chi tiết về chủ nghĩa Khắc kỷ nhưng lại không đưa ra một giáo án dành cho những người mới học về chủ nghĩa Khắc kỷ. Thách thức mà tôi đối mặt trong quá trình viết cuốn sách này là xây dựng một kế hoạch như vậy từ những manh mối rải rác trong các tác phẩm của chủ nghĩa Khắc kỷ.

Mặc dù phần còn lại của cuốn sách sẽ cung cấp các hướng dẫn chi tiết để thực hành chủ nghĩa Khắc kỷ, nhưng tôi xin phép mô tả sơ bộ ở đây một số điều cần phải làm nếu chúng ta lựa chọn chủ nghĩa Khắc kỷ làm triết lý sống.

Chúng ta sẽ xem xét lại các mục tiêu trong cuộc sống. Đặc biệt, chúng ta sẽ thuộc nằm lòng tuyên ngôn của phái Khắc kỷ, rằng nhiều thứ mà chúng ta khao khát vốn dĩ chẳng đáng để theo đuổi, nhất là danh vọng và của cải. Thay vào đó, chúng ta tập trung theo đuổi sự bình thản và cái mà các nhà Khắc kỷ gọi là đức hạnh. Chúng ta sẽ khám phá ra rằng đức hạnh của phái Khắc kỷ không giống với những gì con người thời nay nghĩ về từ này. Chúng ta cũng sẽ khám phá ra rằng sự bình thản mà các nhà Khắc kỷ truy cầu không phải là trạng thái bình thản có thể đạt được bằng cách uống thuốc an thần; nói cách khác, đó không phải là một trạng thái giống như thây ma. Thay vì vậy, nó là một trạng thái không có các cảm xúc tiêu cực, chẳng hạn như tức giận, đau buồn, lo âu và sợ hãi, mà chỉ có những cảm xúc tích cực – đặc biệt là niềm vui.

Chúng ta sẽ nghiên cứu các kỹ thuật tâm lý đã được các nhà Khắc kỷ phát triển nhằm đạt được và duy trì sự bình thản, đồng thời sử dụng các kỹ thuật này vào cuộc sống hằng ngày. Ví dụ, chúng ta sẽ cẩn thận phân biệt giữa những thứ mình có thể kiểm soát và không thể kiểm soát, nhờ đó không còn bận tâm đến những thứ không thể kiểm soát và tập trung vào những thứ có thể kiểm soát. Chúng ta cũng sẽ nhận ra rằng người khác dễ dàng làm xáo trộn sự bình thản của chúng ta như thế nào, và do đó sẽ thực hành các chiến lược của phái Khắc kỷ để ngăn không cho họ quấy nhiễu chúng ta.

Cuối cùng, chúng ta sẽ quan sát chính cuộc sống của mình một cách sâu sắc hơn. Chúng ta sẽ dõi theo bản thân khi thực hiện các công việc hằng ngày, sau đó suy ngẫm về những điều chúng ta thấy, cố gắng xác định những nguồn cơn gây ra đau khổ trong đời mình và tìm cách ngăn ngừa nỗi đau khổ đó.

Thực hành chủ nghĩa Khắc kỷ rõ ràng sẽ đòi hỏi sự nỗ lực, nhưng điều này đúng với tất cả các triết lý sống chân chính. Thật thế, ngay cả chủ nghĩa “khoái lạc khai ngộ” cũng đòi hỏi sự nỗ lực. Mục tiêu lớn lao trong cuộc sống của những người theo chủ nghĩa khoái lạc khai ngộ là tối đa hóa những lạc thú mà anh ta trải nghiệm trong suốt cuộc đời. Để thực hành triết lý sống này, anh ta sẽ phải dành thời gian tìm tòi, khám phá, xếp hạng các loại lạc thú và rà soát mọi tác dụng phụ không mong muốn có thể phát sinh. Sau đó, người theo chủ nghĩa khoái lạc khai ngộ sẽ đưa ra các chiến lược nhằm tối đa hóa những lạc thú mà anh ta trải nghiệm. (Chủ nghĩa khoái lạc mê muội, mà ở đó người thực hành tìm kiếm sự thỏa mãn ngắn hạn một cách thiếu cân nhắc, theo tôi là một triết lý sống không nhất quán.)

Thực hành chủ nghĩa Khắc kỷ có lẽ sẽ đòi hỏi sự nỗ lực lớn hơn so với thực hành chủ nghĩa khoái lạc khai ngộ, nhưng lại dễ dàng hơn so với thực hành Thiền Tông. Một Phật tử Thiền tông sẽ phải thiền, một sự tu tập vừa mất nhiều thời gian vừa khó về mặt thể chất và tinh thần. Ngược lại, thực hành chủ nghĩa Khắc kỷ không đòi hỏi chúng ta dành riêng một khoảng thời gian để “tập Khắc kỷ”. Mặc dù chúng ta cần phải định kỳ suy ngẫm về cuộc đời mình, nhưng nhìn chung là khoảng thời gian suy ngẫm này có thể chèn vào những thời điểm rảnh rỗi trong ngày, chẳng hạn như khi chúng ta bị kẹt xe hoặc – theo lời khuyên của Seneca – khi chúng ta đang nằm trên giường và chuẩn bị ngủ.

Khi đánh giá các “chi phí” gắn liền với việc thực hành chủ nghĩa Khắc kỷ hoặc bất kỳ triết lý sống nào khác, độc giả cần phải nhận thức rằng việc không có một triết lý sống cũng khiến bạn phải trả giá. Tôi đã chỉ ra một cái giá phải trả: nguy cơ bạn sẽ dành những tháng ngày cuộc đời theo đuổi những thứ không có giá trị và dẫn đến lãng phí cuộc đời mình.

Có thể lúc này, một số độc giả sẽ tự hỏi liệu việc thực hành chủ nghĩa Khắc kỷ có phù hợp với đức tin tôn giáo của họ hay không. Đối với phần lớn các tôn giáo, tôi nghĩ là có. Những người theo đạo Cơ Đốc nói riêng sẽ thấy những giáo lý của chủ nghĩa Khắc kỷ cộng hưởng với các quan điểm tôn giáo của họ. Chẳng hạn, họ cũng mong muốn đạt được sự bình thản giống như các nhà Khắc kỷ, mặc dù những người theo đạo Cơ Đốc có thể gọi nó là sự bình an. Họ sẽ đánh giá cao lời huấn thị “yêu thương nhân loại” của Marcus Aurelius. Và khi những người theo đạo Cơ Đốc bắt gặp luận điểm của Epictetus rằng có những thứ nằm trong tầm kiểm soát và có những thứ không nằm trong tầm kiểm soát của chúng ta, và rằng nếu có nhận thức, chúng ta sẽ tập trung năng lượng vào những thứ nằm trong tầm kiểm soát, họ sẽ được gợi nhắc về Lời cầu nguyện Bình an vốn thường được cho là sáng tác của nhà thần học Reinhold Niebuhr.

Tôi cần phải nói thêm rằng ngay cả những người theo thuyết bất khả tri cũng hoàn toàn có thể đồng thời thực hành chủ nghĩa Khắc kỷ Phần còn lại của cuốn sách này được chia làm bốn phần. Trong phần 1, tôi trình bày sự hình thành của triết học. Mặc dù các triết gia hiện đại thường dành cả đời để tranh luận về các chủ đề trừu tượng, nhưng mục tiêu chính của hầu hết các triết gia cổ đại là giúp người bình thường sống tốt hơn. Như chúng ta sẽ thấy, chủ nghĩa Khắc kỷ là một trong những trường phái triết học cổ đại phổ biến và thành công nhất.

Trong phần 2 và 3, tôi giải thích những gì chúng ta cần phải làm để thực hành chủ nghĩa Khắc kỷ. Mở đầu là các kỹ thuật tâm lý đã được chủ nghĩa Khắc kỷ phát triển để đạt đến và sau đó là duy trì sự bình thản. Kế tiếp, tôi sẽ đưa ra lời khuyên của phái Khắc kỷ về cách đối phó hiệu quả nhất với những căng thẳng trong cuộc sống thường ngày: Chẳng hạn, chúng ta nên phản ứng như thế nào khi bị người khác xúc phạm? Mặc dù nhiều thứ đã thay đổi trong hai thiên niên kỷ qua, nhưng tâm lý con người thì không mấy thay đổi. Do đó, những người đang sống ở thế kỷ hai mốt có thể gặt hái được lợi ích từ lời khuyên vốn được các triết gia như Seneca đưa ra cho người La Mã ở thế kỷ thứ nhất.

Cuối cùng, trong phần 4 của cuốn sách, tôi bảo vệ chủ nghĩa Khắc kỷ trước những lời chỉ trích, cũng như đánh giá lại tâm lý học Khắc kỷ dưới ánh sáng của các phát hiện khoa học hiện đại. Tôi kết thúc cuốn sách bằng cách thuật lại những nhận thức mà mình đã đạt được trong quá trình thực hành chủ nghĩa Khắc kỷ.

Các học giả đồng nghiệp của tôi có thể hứng thú với cuốn sách này; chẳng hạn họ tò mò xem tôi diễn giải những phát biểu của chủ nghĩa Khắc kỷ như thế nào. Tuy nhiên, đối tượng độc giả chính mà tôi hướng đến là những cá nhân bình thường, những người băn khoăn không biết bản thân có đang sống lầm lỗi hay không. Đối tượng này gồm những người dần nhận ra rằng họ thiếu một triết lý sống nhất quán và hậu quả là họ đang lúng túng trong các hoạt động thường ngày của mình: những thành quả họ đạt được ngày hôm nay lại phủi sạch những thành quả đã đạt được ngày hôm trước. Đồng thời, tôi cũng hướng đến những người đã có một triết lý sống nhưng lo ngại rằng triết lý đó phần nào khiếm khuyết.

Trong quá trình viết cuốn sách này, tôi luôn đặt ra trong đầu câu hỏi: Nếu các nhà Khắc kỷ cổ đại đảm nhận trọng trách viết một cuốn sách hướng dẫn cho những người sống ở thế kỷ hai mốt – một cuốn sách chỉ cho chúng ta cách có được một cuộc sống tốt đẹp – thì cuốn sách đó sẽ như thế nào. Các trang tiếp theo là câu trả lời của tôi cho câu hỏi này.” Chia sẻ của tác giả William e tới bạn đọc!

MỤC LỤC:

Lời cảm ơn

Giới thiệu

PHẦN MỘT: SỰ HÌNH THÀNH CỦA CHỦ NGHĨA KHẮC KỶ

1. TRIẾT HỌC QUAN TÂM ĐẾN CUỘC SỐNG

2. CÁC NHÀ KHẮC KỶ ĐẦU TIÊN

3. CHỦ NGHĨA KHẮC KỶ LA MÃ

PHẦN HAI: CÁC KỸ THUẬT TÂM LÝ CỦA CHỦ NGHĨA KHẮC KỶ

4. TƯỞNG TƯỢNG TIÊU CỰC

5. SỰ LƯỠNG PHÂN KIỂM SOÁT

6. THUYẾT VẬN MỆNH

7. TỰ TIẾT CHẾ BẢN THÂN

8. SUY NGẪM

PHẦN BA: LỜI KHUYÊN CỦA CÁC NHÀ KHẮC KỶ

9. BỔN PHẬN

10. QUAN HỆ XÃ HỘI

11. SỰ XÚC PHẠM

12. SỰ ĐAU BUỒN

13. CƠN GIẬN

14. NHỮNG GIÁ TRỊ CÁ NHÂN

15. NHỮNG GIÁ TRỊ CÁ NHÂN

16. TUỔI GIÀ

17. CHẾT

18. TRỞ THÀNH NGƯỜI KHẮC KỶ

PHẦN BỐN: CHỦ NGHĨA KHẮC KỶ TRONG CUỘC SỐNG HIỆN ĐẠI

19. SỰ SUY TÀN CỦA CHỦ NGHĨA KHẮC KỶ

20. XÉT LẠI CHỦ NGHĨA KHẮC KỶ

21. THỰC HÀNH CHỦ NGHĨA KHẮC KỶ

Ác Ma Triệu Hồi - Tập 1: Sói Đội Lốt Cừu

Ác Ma Triệu Hồi - Tập 1: Sói Đội Lốt Cừu Nhà xuất bản : Nhà Xuất Bản Phụ Nữ. Công ty phát hành : Linh Lan. Tác giả : Nhất Mai Đồng Tiền. Kích

The Origin Of Species - Nguồn Gốc Các Loài - Tập 2

The Origin Of Species - Nguồn Gốc Các Loài - Tập 2 Nhà xuất bản : Nhà Xuất Bản Hà Nội. Công ty phát hành : Moon Novels. Tác giả : Harusari. Kích thước :

Nhân Sinh Dù Rộng Lớn, Muôn Kiếp Vẫn Gặp Người - Tập 1

Nhân Sinh Dù Rộng Lớn, Muôn Kiếp Vẫn Gặp Người - Tập 1 Nhà xuất bản : Nhà Xuất Bản Thanh Niên. Công ty phát hành : 1980 Books. Tác giả : littlebbear96. Kích thước

Sách Trò Chơi Vương Quyền 3B - Nước Mắt Sói Tuyết - Alphabooks - BẢN QUYỀN

Trò Chơi Vương Quyền 3B - Nước Mắt Sói Tuyết Bộ sách đồ sộ và đình đám Trò chơi vương quyền là một series tiểu thuyết sử thi viễn tưởng của tiểu thuyết gia nổi

Viên Cảnh Sát Thứ Ba

Viên Cảnh Sát Thứ Ba Nhà xuất bản : Nhà Xuất Bản Phụ Nữ. Công ty phát hành : Phanbook. Tác giả : Flann O'Brien. Kích thước : 13 x 20.5 x 1.6 cm. Số

Hậu Cung Như Ý Truyện - Tập 4

Hậu Cung Như Ý Truyện - Tập 4 Nhà xuất bản : Nhà Xuất Bản Văn Học. Công ty phát hành : Moon Novels. Tác giả : Lưu Liễm Tử. Kích thước : 24 x

Trong Từng Hơi Thở

Trong Từng Hơi Thở Nhà xuất bản : Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn. Công ty phát hành : Nhã Nam. Tác giả : Nicholas Sparks. Kích thước : 14 x 20.5 x 2.1 cm.

Thời Niên Thiếu Của Pháp Y Tống Từ - Quyển Thượng

Thời Niên Thiếu Của Pháp Y Tống Từ - Quyển Thượng Nhà xuất bản : Nhà Xuất Bản Lao động. Công ty phát hành : Linh Lan. Tác giả : Long Huyền Sách. Kích thước

Muốn Phi Thăng Thì Yêu Đi - Tập 3

Muốn Phi Thăng Thì Yêu Đi - Tập 3 Nhà xuất bản : Nhà Xuất Bản Dân Trí. Công ty phát hành : HNovels. Tác giả : Long Thất. Kích thước : 24 x 15.7

Tiếng Thét Câm Lặng (Oe Kenzaburo) - Bản Quyền

Tác giả: Oe Kenzaburo Dịch giả: Vương Hải Yến Nhà xuất bản: Văn học Số trang: 504 Kích thước: 14x20.5cm Ngày phát hành: 03-2024 "Trong khi những người từng vượt qua địa ngục của riêng

Vòng tay đá thạch anh đen mix Tỳ hưu đổi màu và hạt kim tiền MS340, Vòng tay phong thủy hợp mệnh Thủy, Mộc, Thổ

Vòng đá MS340 là loại vòng đá thạch anh đen. Sản phẩm được thiết kế với tấm lòng hướng thiện về phật Tổ của chúng tôi. Hãy cùng chúng tôi đi tìm hiểu thêm về

Vòng tay đá mắt hổ xanh đen mix Tỳ hưu vàng MS234, Vòng tay phong thủy hợp mệnh Thủy,Mộc, Thổ cho nam và nữ

Chất liệu: Đá mắt hổ sáng bóng tự nhiên. Hợp người mệnh:Thủy (tương sinh); Mộc (tương hợp); Thổ (giải hạn) Vòng trơn bóng hạt tròn đều Đá tự nhiên mang lại nguồn năng lượng tích

Vòng Tay Nữ Mã Não Leo Store - Đỏ Cam (5cm)

Vòng Tay Nữ Mã Não Leo Store - Đỏ Cam (5cm) được mài đẽo tỉ mỉ, tinh xảo, đạt tính thẩm mỹ cao, kết cấu chắc chắn, chống trầy xước. Được làm từ chất liệu

Vòng tay phong thủy đá mã não xanh lá MS347 Tỳ hưu đổi màu mix hạt kim tiền vàng

Vòng đá mã não vân MS347 là sản phẩm có tính ứng dụng cao. Ngoài việc làm trang sức để tôn vẻ đẹp, nó còn có tác dụng trong phong thủy. Giúp cho người đeo

Vòng tay phong thủy đá mắt hổ đỏ MS341 Tỳ hưu vàng đổi màu mix hạt kim tiền vàng

Vòng đá mắt hổ đỏ MS341 luôn hấp dẫn phái mạnh vì vẻ ngoài mạnh mẽ của nó. Nhưng nó có công dụng gì thì mọi người hãy cùng tìm hiểu nhé. 1. Tìm hiểu

Vòng tay nam nữ gỗ đàn hương 20 ly

Vòng tay phong thủy gỗ đàn hương là một trong những loại vòng tay được ưa chuộng nhất hiện nay bởi những " công năng " đặc biệt mà loại gỗ này mang lại. Đàn

Phật Bản Mệnh Phật Bản Mệnh Hồ Ly Mã Não Đỏ Ba Đuôi cho tuổi

CÔNG DỤNG CỦA THỈNH HỒ LY ĐÁ PHONG THỦY: Hình tượng Hồ Ly được ứng dụng trong thiết kế trang sức có tác dụng phong thủy rất tốt. Đặc biệt là đối với phụ nữ,

Dây chuyền nam mạ vàng phun cát hàn quốc

Dài 60cm quá đẹp với phong cách hàn quốc Rộng 9 li

Bao da cho SamSung Galaxy S23 FE chính hãng Nillkin QIN có nắp trượt bảo vệ camera sau - Hàng chính hãng

Bao da chính hãng Nillkin QIN được thiết kế dạng mở ngang giống như quyển sổ tay nhỏ cầm tay Mặt trước và mặt sau được làm từ chất liệu da thật cao cấp với

Ốp lưng Galaxy S24 Plus Nillkin Camshield - hàng chính hãng

- Làm từ vật liệu Polycarbonat, được xử lý bằng công nghệ tiên tiến, chống bám dấu vân tay và vết dầu do mồ hôi tay. - Ốp chống sốc cực tốt, xung quanh viền

Ugreen 20455 Iphone 12 Pro 6.1inch Màu Xanh Navy Ốp Lưng điện thoại Silicone LP418 20020455 - Hàng chính hãng

1. Màu sắc: Xanh Navy 2. Thiết bị tương thích: Iphone 12 Pro 3. Kích thước màn hình: 6,1 inch 4. Chất liệu: Silicone 5. 25 x 12 x 4 cm 6. 248g

Phụ Nữ Tỳ Hư Rất Mau Già

Phụ Nữ Tỳ Hư Rất Mau Già Nhà xuất bản : Nhà Xuất Bản Thanh Niên. Công ty phát hành : Huy Hoàng. Tác giả : Đông Đồng. Kích thước : 13.5 x 20.5 x

Sách Eat Clean - Ăn Sạch, Sống Khỏe

Eat Clean - Ăn Sạch, Sống Khỏe Nhà xuất bản : Nhà Xuất Bản Thế Giới. Công ty phát hành : I Love Cookbook. Tác giả : Emma Phạm. Kích thước : 17 x 24

Bộ Luật Lao Động - Hướng Dẫn Xây Dựng Thang Lương, Bảng Lương, Phụ Cấp

Bộ Luật Lao Động - Hướng Dẫn Xây Dựng Thang Lương, Bảng Lương, Phụ Cấp Cuốn sách gồm những phần chính sau: Phần thứ nhất. Chính sách tăng lương tối thiểu năm 2015; Phần thứ

Chính Sách Thuế Mới Và Quản Lý Thuế Mới

Chính Sách Thuế Mới Và Quản Lý Thuế Mới Cuốn sách Chính Sách Thuế Mới Và Quản Lý Thuế Mới được biên soạn để giúp các doanh nghiệp, đội ngũ cán bộ thuế cập nhật

Những Điều Cần Biết Về Quyền Trẻ Em – Luật Trẻ Em Và Các Chương Trình, Hành Động Bảo Vệ, Chăm Sóc Sức Khỏe, Giáo Dục Trẻ Em

Những Điều Cần Biết Về Quyền Trẻ Em – Luật Trẻ Em Và Các Chương Trình, Hành Động Bảo Vệ, Chăm Sóc Sức Khỏe, Giáo Dục Trẻ Em Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục

Chủ Nghĩa Tư Bản Và Tự Do

Chủ Nghĩa Tư Bản Và Tự Do Nhà xuất bản : Nhà Xuất Bản Thế Giới. Công ty phát hành : Nhã Nam. Tác giả : Milton Friedman. Kích thước : 14 x 20.5 cm.

Quy Định Chi Tiết Lập Hồ Sơ Mời Thầu Mua Sắm Hàng Hóa

Quy Định Chi Tiết Lập Hồ Sơ Mời Thầu Mua Sắm Hàng Hóa Tại kỳ họp thứ 6, khóa XIII Quốc hội đã thông qua Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13 (có hiệu lực thi hành

Luật Công An Nhân Dân Và Quy Trình Tiếp Công Dân, Giải Quyết Khiếu Nại, Tố Cáo, Kiến Nghị (2016)

Luật Công An Nhân Dân Và Quy Trình Tiếp Công Dân, Giải Quyết Khiếu Nại, Tố Cáo, Kiến Nghị Trong những năm qua, công tác bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn

Luật Kế Toán Và Những Quy Định Chi Tiết Hướng Dẫn Thực Hiện Áp Dụng Từ Năm 2017

Luật Kế Toán Và Những Quy Định Chi Tiết Hướng Dẫn Thực Hiện Áp Dụng Từ Năm 2017 Quốc hội đã thông qua và ban hành Luật kế toán nhằm phù hợp với thông lệ

Sách Hiểu về Trump - Alphabooks - BẢN QUYỀN

Tổng thống Donald Trump đánh dấu một sự thay đổi sâu sắc trong quỹ đạo của chính phủ, chính trị và văn hóa Mỹ. Giống như chính quyền của ông, phong trào đưa ông vào

Luật Quản Lý, Sử Dụng Tài Sản Công – Luật Quản Lý, Sử Dụng Tài Sản Nhà Nước Và Các Văn Bản Về Trưng Mua, Trưng Dụng Tài Sản

Luật Quản Lý, Sử Dụng Tài Sản Công – Luật Quản Lý, Sử Dụng Tài Sản Nhà Nước Và Các Văn Bản Về Trưng Mua, Trưng Dụng Tài Sản Ngày 21-6-2017, tại kỳ họp thứ

Tìm Hiểu Trách Nhiệm Hình Sự Của Pháp Nhân Thương Mại Và Thủ Tục Truy Cứu Trách Nhiệm Hình Sự Đối Với Pháp Nhân

Ngày 27-11-2015 tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XIII đã thông qua Bộ luật Hình sự mới thay thế cho Bộ luật Hình sự 1999, được sửa đổi bổ sung năm 2009. Gần

Hướng Dẫn Thi Hành Điều Lệ Đảng - Công Tác Xây Dựng Chỉnh Đốn Đảng Và Giải Đáp Một Số Tình Huống Thường Gặp Dành Cho Bí Thư Đảng Bộ

Hướng Dẫn Thi Hành Điều Lệ Đảng- Công Tác Xây Dựng Chỉnh Đốn Đảng Và Giải Đáp Một Số Tình Huống Thường Gặp Dành Cho Bí Thư Đảng Bộ Thời gian qua, nhiều quy định,

375 Câu Hỏi - Đáp Về Pháp Luật Xây Dựng Tập Hợp Các Vấn Đề Pháp Lý, Vướng Mắc Trong Lĩnh Vực Xây Dựng

375 Câu Hỏi - Đáp Về Pháp Luật Xây Dựng Tập Hợp Các Vấn Đề Pháp Lý, Vướng Mắc Trong Lĩnh Vực Xây Dựng Để phù hợp với thông lệ quốc tế cũng như tạo

Những Điều Cần Biết Về Quyền Trẻ Em - Luật Trẻ Em

Những Điều Cần Biết Về Quyền Trẻ Em - Luật Trẻ Em Nội dung cuốn sách gồm những phần chính sau: Phần I. Công ước của liên hiệp quốc về quyền trẻ em; Phần II.

Bộ Luật Dân Sự - Bộ Luật Tố Tụng Dân Sự (Được Thông Qua Tại Kỳ Họp Thứ 10 Quốc Hội Khóa XIII)

Bộ Luật Dân Sự - Bộ Luật Tố Tụng Dân Sự (Được Thông Qua Tại Kỳ Họp Thứ 10 Quốc Hội Khóa XIII) Ngày 24/11/2015, tại kỳ họp thứ 10, khóa XIII Quốc hội đã

Sách Đập Vỡ Vỏ Hồ Đào (Tái bản năm 2024)

Đập Vỡ Vỏ Hồ Đào (Tái bản năm 2024) Nhà xuất bản : Nhà Xuất Bản Văn Hoá Dân Tộc. Công ty phát hành : Phương Nam Book. Tác giả : Thích Nhất Hạnh. Kích

Trí Tuệ Cổ Xưa - Tất Cả Các Loại Nghiệp - Dr. Eric Wu, Geshe Michael Roach, Yan Tang- (bìa Mềm) -MK

Mỗi khi chúng ta nhìn thấy, nghe thấy hoặc suy nghĩ bất cứ điều gì, việc nhìn thấy, nghe thấy hoặc suy nghĩ này sẽ để lại một dấu ấn vào vùng đất sét mềm

Sách Năng lượng tinh thể - BẢN QUYỀN

TÁC GIẢ: Karen Frazier Người dịch: Hoa Nguyễn Ngọc THÔNG TIN XUẤT BẢN: Kích thước khổ: 13x19cm Giá bìa: 189.000đ Số trang: 272 Mã EAN: 8 936066 692847 NXB liên kết: NXB Thanh Niên Sách

Ngữ pháp Pali - Bản Quyền

Ngữ pháp Pali Công ty phát hành: Thái Hà Tác giả: Charles Duroselle Số trang: 468 trang Nhà xuất bản: Thế giới Khổ: 15,5 x 24 cm Năm xuất bản: 2022 [ThaiHaBooks] Văn học Phật

Tiền Kiếp - Tái Sinh

Tiền Kiếp - Tái Sinh Làm một linh hồn thì dễ. Nhưng làm người thì khó. Trở thành một linh hồn có trải nghiệm của con người đôi khi có thể cô đơn, bối rối

Nhân Quả Báo Ứng Trong Đời - Hiểu Để Hóa Giải

Nhân Quả Báo Ứng Trong Đời - Hiểu Để Hóa Giải Nhân quả báo ứng theo Nhà Phật phủ nhận yếu tố thưởng phạt siêu hình của Thần thánh, hay Thượng đế. Quan niệm của

Sách Nhật Tụng Thiền Môn (Tái bản năm 2024)

Nhật Tụng Thiền Môn (Tái bản năm 2024) Nhà xuất bản : Nhà Xuất Bản Thế Giới. Công ty phát hành : Phương Nam Book. Tác giả : Thích Nhất Hạnh. Kích thước : 15.5

Combo Manga - Doraemon - Movie Story (Bộ 6 Tập)

Combo Manga - Doraemon - Movie Story (Bộ 6 Tập) 1. Doraemon - Movie Story - Nobita Và Cuộc Đại Thủy Chiến Sở Xứ Sở Người Cá Doraemon đã dùng bảo bối "máy bơm nước

Boxset Nicola Dạo Chơi Xứ Quỷ (Bộ 4 Tập) - Tặng Kèm 2 Thẻ Nhân Vật

Boxset Nicola Dạo Chơi Xứ Quỷ (Bộ 4 Tập) Nicola, cô bé loài người, lạc bước vào Ma giới khi đang tìm kiếm người mẹ mất tích. Giữa đường, cô bé được một thương nhân

A History Of Vietnam In Pictures - Lý Thánh Tông And Đại Việt (Bìa cứng)

A History Of Vietnam In Pictures - Lý Thánh Tông And Đại Việt (Bìa cứng) Nhà xuất bản : NXB Trẻ. Công ty phát hành : NXB Trẻ. Tác giả : Nhiều Tác Giả. Kích

Bồ Tát Ngàn Tay Ngàn Mắt

Bồ Tát Ngàn Tay Ngàn Mắt Nhà xuất bản : Nhà Xuất Bản Phụ Nữ. Công ty phát hành : Phanbook. Tác giả : Thích Nhất Hạnh. Kích thước : 26 x 19 x 1

Nàng Quỷ Nơi Góc Phố - Tập 2 - Tặng Kèm Postcard

Nàng Quỷ Nơi Góc Phố - Tập 2 Trận chiến của nữ quỷ tập sự - quý cô bóng đêm Yuko (gọi tắt là Shamiko) – vẫn đang tiếp diễn với nỗ lực giải trừ

Combo Sách Sói Đầu Đàn Và Cún Nhỏ - Tập 1 Và 2 (Bộ 2 Tập)

Combo Sách Sói Đầu Đàn Và Cún Nhỏ - Tập 1 Và 2 (Bộ 2 Tập) 1. Sói Đầu Đàn Và Cún Nhỏ - Tập 1 Một ngày nọ, thủ lĩnh đàn sói nhặt được

Neon Genesis Evangelion - Collector’s Edition - Tập 5 - Tặng Kèm Tranh APET

Neon Genesis Evangelion - Collector’s Edition - Tập 5 Sau khi bị kẹt trong Evangelion Unit-01 và được giải cứu, Shinji vẫn chưa hoàn toàn vượt qua những khủng hoảng tâm lý. Đúng lúc này,

Neon Genesis Evangelion - Collector’s Edition - Tập 3 - Tặng Kèm Shikishi Năm Đứa Trẻ

Neon Genesis Evangelion - Collector’s Edition - Tập 3 Sau nhiều lần trải qua nguy hiểm và đánh bại Angel cùng Asuka và Rei, Shinji dần cảm thấy đây chính là nơi cậu thuộc về.

Boxset Wish - Clamp (Bộ 4 Cuốn)

Boxset Wish - Clamp (Bộ 4 Cuốn) Vào một đêm đầy sao lung linh nọ, Kudo Shuichiro (28 tuổi, bác sĩ ngoại khoa, độc thân) đã cứu một Thiên Thần tí hon khỏi lũ quạ

Boxset Chú Chó Trả Ơn (Bộ 3 tập)

Boxset Chú Chó Trả Ơn (Bộ 3 tập) Nhà xuất bản : NXB Trẻ. Công ty phát hành : NXB Trẻ. Tác giả : Kai Kitago. Kích thước : 13 x 19 x 3.2 cm.

Con Gà Đẻ Trứng Vàng

Con Gà Đẻ Trứng Vàng Nhà xuất bản : Nhà Xuất Bản Hồng Đức. Công ty phát hành : Phanbook. Tác giả : Thich Nhat Hanh. Kích thước : 19 x 26 x 0.5 cm.

Act out tập 1&2 - Amak

THÔNG BÁO PHÁT HÀNH - ACT OUT (TẬP 1 & 2) Tác giả: Joe Fuyufusa Dịch giả: Stay Gold Thể loại: Truyện tranh Khổ sách: 13x18cm Số trang: Tập 1: 208 trang Tập 2: 192

Bộ Sách Doraemon: Tuyển Tập Những Người Thân Yêu (Không Kèm Hộp)

Bộ Sách Doraemon: Tuyển Tập Những Người Thân Yêu (Không Kèm Hộp) Tuyển tập Doraemon - Những người thân yêu là một series gồm những cuốn sách nhỏ, lấy chủ đề xoay quanh những người

Combo - Canis Dear Hatter – Tập 1+2

Kutsuna Satoru đã bắt gặp một người đàn ông ngoại quốc nằm bất tỉnh bên vệ đường trong một ngày mưa và đưa cậu ta về nhà. Kể từ đó, Kutsuna cho người đàn ông

Combo Manga - Thám Tử Lừng Danh Conan: Tập 71 - 80 (Bộ 10 Tập)

Combo Manga - Thám Tử Lừng Danh Conan: Tập 71 - 80 (Bộ 10 Tập) 1. Thám Tử Lừng Danh Conan - Tập 71 Một vụ án lớn mang cả vị ngọt lẫn vị chua

Cây Cao Su Ở Việt Nam Dưới Góc Nhìn Lịch Sử - Sinh Thái (1897-1975)

Cây Cao Su Ở Việt Nam Dưới Góc Nhìn Lịch Sử - Sinh Thái (1897-1975) "Kể từ cuối thế kỷ XIX khi được trồng thử nghiệm thành công cho đến ngày nay, cây cao su

Trang đầu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 Trang cuối