✨Làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu

"Làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu" là một khẩu hiệu được phổ biến bởi Karl Marx trong văn kiện Phê phán Cương lĩnh Gotha năm 1875 của ông. Đây là nguyên tắc cho phép sự phân phối tự do về hàng hóa, của cải và dịch vụ. Theo quan điểm chủ nghĩa Marx, sự sắp xếp như vậy có thể đạt được nhờ nguồn sản phẩm và dịch vụ dồi dào mà một xã hội cộng sản có thể sản xuất được; theo ý tưởng này thì với sự phát triển toàn diện của nền sản xuất xã hội và lực lượng sản xuất tự do, mọi nhu cầu của tất cả mọi người sẽ đều được đáp ứng.

Nguồn gốc

Đoạn văn hoàn chỉnh có chứa lời của Marx về ý tưởng này trong Phê phán Cương lĩnh Gotha có nội dung như sau:

Mặc dù Marx được cho là người đầu tiên tạo ra thuật ngữ này, nó đã từng được dùng phổ biến trong phong trào xã hội chủ nghĩa trước đó. Ví dụ, khẩu hiệu này đã từng được sử dụng bởi August Becker vào năm 1844 và Louis Blanc vào năm 1851. Nguồn gốc của khẩu hiệu này cũng được cho là bởi Étienne-Gabriel Morelly, một người theo chủ nghĩa không tưởng của Pháp, người đã gọi cuốn sách Code of Nature năm 1755 của mình là "Những luật lệ thiêng liêng và cơ bản nhằm nhổ bỏ gốc rễ của sự tha hóa và tất cả những điều xấu xa trong một xã hội", trong đó bao gồm:

Một câu tương tự cũng có thể được tìm thấy trong Giao ước Guilford năm 1639, khi thành lập một cộng đồng dân cư mới tại đây:

Một số học giả còn tìm ra nguồn gốc của khẩu hiệu này trong cuốn Tân Ước. Trong Sách Công vụ Tông đồ lối sống của cộng đồng các tín đồ tại Jerusalem được mô tả là có tính cộng đồng (không có tài sản cá nhân): "phân phát cho mỗi người tùy theo nhu cầu" ():

Tranh luận

Marx đã vạch ra những điều kiện cụ thể cho phép ý tưởng này được có thể áp dụng—một xã hội nơi công nghệ và sự tổ chức xã hội về căn bản đã loại bỏ nhu cầu về lao động chân tay trong sản xuất, nơi mà "lao động trở thành không những một phương tiện để sinh sống mà bản thân nó còn là một nhu cầu bậc nhất của sự sống". Marx giải thích ý tưởng của ông rằng, trong một xã hội như vậy, mỗi người sẽ được thúc đẩy làm việc vì lợi ích của xã hội mặc dù thiếu vắng một cơ chế xã hội thu hút họ làm việc, vì công việc đã trở thành một hoạt động sáng tạo và thỏa mãn con người. Marx tạo ra phần đầu của khẩu hiệu, "làm theo năng lực" để cho thấy mỗi người không chỉ đơn thuần phải làm việc hết sức, mà mỗi người cũng nên phát triển hết những khả năng của mình.

Cho rằng mình còn đang ở "giai đoạn thấp hơn của chủ nghĩa cộng sản" (chính là "chủ nghĩa xã hội", theo như thuật ngữ của Marx), Liên bang Xô viết biến đổi lại công thức này thành: "Làm theo năng lực, hưởng theo lao động (đầu tư lao động)".

Trong lúc thần học giải phóng đang cố gắng chỉnh sửa lại lời kêu gọi công lý của Công giáo sao cho phù hợp với thuật ngữ theo kiểu chủ nghĩa Marx này, một số người Công giáo đã nhận thấy rằng lời giảng của Chúa Giêsu trong Dụ ngôn Những yến bạc (Mátthêu 25:14–30) chỉ khẳng định phần "làm theo năng lực" (Matt. 25:15), chứ không có phần "hưởng theo nhu cầu".