✨Quan chế nhà Triều Tiên

Cấu trúc chính trị của triều đại Triều Tiên đã áp dụng chính sách tập quyền Trung ương. "Kinh quốc Đại điển" (경국대전) hoàn thành năm 1469, đã thiết lập một hệ thống chính trị mới. Sau này, mặc dù tên chính thức có thay đổi vài lần, nhưng hệ thống chính trị của toàn bộ triều đại Triều Tiên vẫn tuân theo các quy định của "Kinh quốc Đại điển".

Khái quát

Chức quan và hàm quan chính thức của triều đại Triều Tiên được gọi là lưỡng ban (양반／량반). Chế độ thiết lập tương tự nhà Minh, từ Chính nhất phẩm đến Tòng cửu phẩm, tổng cộng chín phẩm và mười tám cấp. Trong số đó, Chính tam phẩm được chia thành Chính tam phẩm đường thượng và Chính tam phẩm đường hạ. Chính nhất phẩm đến Chính tam phẩm đường thượng được gọi là Đường thượng quan. Chính tam phẩm đường hạ xuống chính thất phẩm được gọi là Đường hạ quan hoặc Tham thượng quan. Chính thất phẩm trở xuống gọi Tham hạ quan. Sau năm 1896, hệ thống chính thức đã được thay đổi. Sắc nhậm quan làm Chính nhất phẩm đến Tòng nhị phẩm, Tấu nhậm quan làm Chính tam phẩm đến Tòng lục phẩm, Phán nhậm quan làm Chính thất phẩm đến Tòng cửu phẩm. Hệ thống võ tướng, Đại tướng làm Chính nhất phẩm; Phó tướng, Tham tướng làm Tòng nhị phẩm; Chính lĩnh, Phó lĩnh, Tham lĩnh, Chính úy làm Tòng tam phẩm; Phó úy, Tham úy làm Tòng lục phẩm; Chính giáo, Phó giáo, Tham giáo quyết định riêng.

Dưới quân vương, có một cơ quan phụ trợ là Nghị Chính phủ, đúng đầu là "Lãnh nghị chính", còn được gọi là Lãnh tướng. Tương đương với Chánh Tể tướng thời kỳ Bắc Tống và Thủ phụ Nội các thời Minh. Dưới Lãnh nghị chính có Tả hữu Nghị chính còn được gọi "tả tướng" và "hữu tướng", các chức vụ này đều mang chính nhất phẩm. Tiếp đó là tả hữu Tán thành mang hàm Tòng nhất phẩm, Tả hữu Tham tán hàm Chính nhị phẩm. Tiếp theo là Xá nhân hàm Chính tứ phẩm, Kiểm tường hàm Chính ngũ phẩm, Ti lục hàm Chính bát phẩm.

Nghị chính phủ gồm có 6 tào (lục tào/육조) (Lại, Lễ, Hộ, Công, Hình, Binh), tương đương với Lục bộ tại triều nhà Minh. Đứng đầu được gọi là Phán thư (Chính nhị phẩm), tương đương với Thượng thư lục bộ. Cấp phó được gọi là Tham phán (Tòng nhị phẩm), tương đương với Thị lang. Chức vụ dưới tiếp trong lục tào là Tham nghị (Chính tam phẩm đường thượng), lục tào Tham tri (Chính tam phẩm đường thượng), lục tào Chính lang (Chính ngũ phẩm), lục tào Tá lang (chính lục phẩm). Cơ quan giám sát, gián nghị là Tư Hiến phủ và Tư Gián viện, gọi chung là lưỡng ti. Đứng đầu là Đại Tư hiến (Tòng nhất phẩm), và Đại Tư gián (Chính tam phẩm đường thượng), trong tư hiến phủ có Chấp nghĩa (Tòng tam phẩm), Tư Hiến phủ Chưởng lệnh (Chính tứ phẩm), Tư Hiến phủ Trì bình (Chính ngũ phẩm), Tư Hiến phủ giám sát (Chính lục phẩm); Tư Gián viện Tư gián (Tòng tam phẩm), Tư Gián viện Hiến nạp (Chính ngũ phẩm), Tư Gián viện Chính ngôn (Chính lục phẩm). Ngoài ra còn có Nghĩa Cấm phủ (tương đương với Đại Lý tự) và Thừa Chính Viện, dưới có Đô Thừa chỉ, Tả hữu thừa chỉ, Tả hữu phó thừa chỉ, Đồng phó thừa chỉ (đều là Chính tam phẩm đường thượng), là chức vụ soạn thảo ý chỉ cho quân vương.

Việc quản lý về tông thất do quản lý các cơ quan Tông Thân phủ, Trung Huân phủ, Nghi Tân phủ (tương đương với Phò mã), Đôn Ninh phủ. Trường quốc học là Thành Quân quán (tương đương với Quốc Tử giám). Các cơ quan khác bao gồm Khuê Chương các, Kinh Diên sảnh, Hoằng Văn quán, Nghệ Văn quán. Sử quán là Xuân Thu quán. Trong nội cung gồm có Nội Y viện, Thượng Y viện, Tư Bộc tự, Nội Tư tự, Nội Thiệm tự, Lễ Tân tự, Tể Dụng giám, Nội Thị phủ. Ngoài ra còn có Tông Miếu thự, Xã tắc thự, Trường Hưng khố, Nghĩa Doanh khố, Băng khố, Bình Thị thự, Đồ Hoạch thự, Huệ Dân thự, Tạo Chỉ thự, Ngõa thự, Quy Hậu thự, Điển Ngục thự, Điển Sinh thự, Chưởng Uyển thự, Ti Phố thự, Dưỡng Hiền khố.

Tây ban trong kinh bao gồm Ngũ vệ Đô tổng phủ (Trung vệ: Nghĩa Hưng vệ; Tả vệ: Long Tương vệ; Hữu vệ: Hổ Phần vệ; Tiền vệ: Trung Tá vệ; Hậu vệ: Trung Vũ vệ), Ngũ Quân doanh (Huấn Luyện Đô giám; Ngự Doanh sảnh; Cấm Vệ doanh; Tổng Nhung sảnh; Thủ Ngự sảnh), Nội Tam sảnh (Nội Cấm vệ; Kiêm Tư bộc; Vũ Lâm vệ), Hỗ Vệ sảnh, Bộ Đạo sảnh, Trấn Phủ doanh, Quản Lý doanh, Long Hổ doanh, Tổng Lý doanh, Thế tử Dực vệ ti, Thế tôn vệ ti. Đứng đầu gọi là Đô Tổng quản (Chính nhất phẩm), Huấn Luyện Đô giám: Đô đề điều (Chính nhất phẩm), Đề điều (Chính nhị phẩm), Đại tướng (Tòng nhị phẩm); Ngự Doanh Sảnh: Đô đề điều (Chính nhất phẩm), Đề điều (Chính nhị phẩm), Đại tướng (Tòng nhị phẩm); Cấm Vệ doanh:,Đô đề điều (Chính nhất phẩm), Đề điều (Chính nhị phẩm), Đại tướng (Tòng nhị phẩm); Tổng Nhung sứ (Tòng nhị phẩm); Thủ Ngự sứ (Chính nhị phẩm); Nội Cấm vệ tướng (Tòng nhị phẩm); Kiêm Tư bộc tướng (Tòng nhị phẩm); Vũ Lâm vệ tướng (Tòng nhị phẩm); Hỗ Vệ Đại tướng (Chính nhất phẩm); Bộ Đạo đại tướng (Tòng nhị phẩm); Trấn Phủ sứ (Tòng nhị phẩm); Quản Lý sứ (Chính nhị phẩm); Cấm Quân Biệt tướng (Tòng nhị phẩm); Tổng Lý sứ (Chính nhị phẩm).

Toàn bộ Triều Tiên được chia thành 8 đạo (bát đạo/팔도), dưới đạo là Đại đô hộ phủ, Mục, Đô hộ phủ, Quận, Huyện. Phán Doãn phủ Hán Thành mang hàm Chính nhị phẩm, dưới chia làm Tả hữu doãn (Tòng nhị phẩm). Tứ đô (Khai Thành phủ, Giang Hoa phủ, Thủy Nguyên phủ, Quảng Châu phủ) đứng đầu là Lưu thủ, Lưu thủ phủ Thủy Nguyên và Quảng Châu mang hàm Chính nhị phẩm, với Khai Thành và Giang Hoa hàm Tòng nhị phẩm. Phán Doãn Hán Thành phủ, Tả Doãn, Hữu Doãn và Lưu thủ tứ đô trực thuộc Đông ban. Các chức quan thuộc Đông ban tại địa phương mang hàm Tòng nhị phẩm gồm Chư Đạo quán sát sứ, Phủ Doãn; Chính tam phẩm đường thượng gồm Đại Đô hộ phủ sứ; Chính tam phẩm đường hạ gồm Mục sứ; Tòng tam phẩm gồm Đô hộ phủ sứ; Tòng tứ phẩm gồm Quận thủ; Tòng ngũ phẩm gồm Đô sự, Phán quan, Huyện lệnh; Tòng lục phẩm gồm Sát phỏng, Huyện giám, Giáo thụ; Tòng cửu phẩm gồm Huấn đạo, Thẩm dược, Kiểm luật, Phẩm dịch thừa, Độ thừa. Chính quyền trung ương sẽ cử một án sát sứ để điều tra tại các đạo.

Triều Tiên thực hiện chế độ Văn nhân trị quân và Binh tướng phân li, không cố định tướng, không cố định quân, phục vụ luân phiên, quân đội dự trữ luân phiên, và chuẩn bị liên tục. Tây ban ngoài kinh bao gồm Binh mã tiết độ sứ, Binh mã phòng ngự sứ, Thủy quân thống ngự sứ, Thủy quân phòng ngự sứ, Thủy quân trung quân, Tam đạo Thủy quân thống ngự sứ (trong ba đạo: Toàn La đạo, Khánh Thượng đạo, Trung Thanh đạo), Tam đạo Thủy quân Thống chế sứ (Tòng nhị phẩm); Binh mã Tiết chế sứ, Thủy quân tiết độ sứ, Tuần doanh trung quân, Trấn doanh tướng (Chính tam phẩm đường thượng); Binh mã Thiêm tiết chế sứ, Thủy quân thiêm tiết chế sứ, Binh mã ngu hầu (Tòng tam phẩm); Thủy quân ngu hầu (Chính tứ phẩm); Binh mã Đồng thiêm tiết chế sứ, Binh mã vạn hộ, Thủy quân Đồng thiêm tiết chế sứ, Thủy quân vạn hộ (Tòng tứ phẩm); Binh mã Bình sự (Chính lục phẩm); Binh mã tiết chế đô úy, Giám mục quan (Tòng lục phẩm); Biệt tướng, Quyền quản biệt tướng (Tòng cửu phẩm).

Trong những ngày đầu của triều đại Triều Tiên, phương pháp quản lý trực tiếp lục bộ của Minh Thái Tổ đã được thực hiện vào hệ thống lục tào, lục tào trực tiếp chịu trách nhiệm trước quân vương. Sau đó Thế Tông đã thay đổi, Nghị chính phủ sẽ quản lý trực tiếp lục tào.

Danh sách quan chế

Quan chế Triều Tiên được xây dựng tương tự mô hình của nhà Minh